Ở một ngôi làng nhỏ nằm nép mình bên dòng sông lặng lẽ, có ông trưởng thôn tên Hiền, người sống một mình trong căn nhà gỗ cũ kỹ. Ông Hiền không vợ, không con, cả đời tận tụy vì dân làng: hòa giải tranh chấp, sửa cầu, đắp đê. Dân làng kính trọng ông, nhưng cũng tò mò vì ông sống khép kín, ít nói về bản thân. Căn nhà của ông chỉ có vài món đồ đơn sơ, nhưng trên bàn thờ tổ tiên luôn đặt một chiếc hộp gỗ nhỏ, chạm khắc tinh xảo, khóa chặt bằng ổ khóa đồng đã hoen gỉ.
Năm ông Hiền tròn bảy mươi, sức khỏe ông yếu dần. Một buổi tối, ông gọi vài người trong làng đến, giọng yếu ớt nhưng rõ ràng:
Khi tôi nhắm mắt, ai mở được chiếc hộp trên bàn thờ đầu tiên sẽ nhận toàn bộ tài sản của tôi.
Dân làng xôn xao. Tài sản ư? Ông Hiền sống đạm bạc, chẳng ai nghĩ ông có gì giá trị. Nhưng lời di chúc kỳ lạ khiến nhiều người tò mò. Có người đồn ông từng là thương nhân giàu có trước khi về làng, kẻ khác bảo chiếc hộp chứa vàng hay bí mật gì đó.
Đêm ông Hiền qua đời, cả làng tụ tập trước căn nhà. Chiếc hộp gỗ vẫn nằm đó, trên bàn thờ nghi ngút khói hương. Không ai dám động vào ngay, vì kính nể ông, nhưng vài ngày sau, lòng tham trỗi dậy. Anh Tí, một thanh niên khỏe mạnh, xung phong mở hộp. Anh dùng sức phá ổ khóa, nhưng kỳ lạ thay, ổ khóa không hề hấn gì. Chị Mận, người khéo tay, mang đồ nghề đến thử, nhưng cũng bó tay. Cụ Ba, người lớn tuổi nhất làng, lẩm bẩm:
Ông Hiền không để lại chìa, chắc chắn có ý đồ gì đây.
Cả làng thay nhau thử đủ cách: cạy, đập, thậm chí nhờ thợ khóa từ thị trấn về. Chiếc hộp vẫn trơ trơ, như thể được phù phép. Một tháng trôi qua, dân làng bắt đầu chán nản. Một số người bỏ cuộc, nhưng vài người vẫn kiên trì, thậm chí cãi vã, nghi ngờ lẫn nhau vì cho rằng có kẻ giấu chìa khóa.
Rồi một ngày, cậu bé Tèo, đứa trẻ mồ côi trong làng, lặng lẽ đến căn nhà. Tèo thường được ông Hiền cho kẹo và dạy đọc chữ lúc sinh thời. Cậu không nghĩ đến tài sản, chỉ muốn nhìn lại nơi ông từng sống. Nhìn chiếc hộp, Tèo chợt nhớ một lần ông Hiền nói:
Tèo này, đôi khi cái quý giá nhất không nằm trong khóa, mà trong cách ta mở lòng.
Tèo ngẫm nghĩ, rồi nhẹ nhàng đặt tay lên hộp, không cạy, không phá, chỉ thì thầm:
Ông ơi, cháu chỉ muốn cảm ơn ông.
Bất ngờ, một tiếng “cạch” vang lên. Ổ khóa tự mở. Dân làng đổ xô đến, kinh ngạc. Tèo run run mở nắp hộp. Bên trong không có vàng bạc, chỉ có một cuộn giấy cũ. Tèo đọc to trước ánh mắt tò mò của mọi người:
“Dân làng thân mến, tài sản của tôi không phải vàng bạc, mà là lòng tin và sự đoàn kết của các bạn. Chiếc hộp này không cần chìa, chỉ mở được bằng lòng chân thành. Hãy dùng nó để xây lại cây cầu, sửa trường học, và chăm lo cho nhau. Đó là mong ước cuối cùng của tôi. – Hiền.”
Cả làng lặng đi. Họ nhận ra ông Hiền đã dạy họ bài học cuối cùng: lòng tham chia rẽ, nhưng sự chân thành gắn kết. Từ đó, dân làng chung tay sửa cầu, xây trường, và kể mãi câu chuyện về chiếc hộp kỳ diệu của ông trưởng thôn.